Kurs nauki obywatelskiej cz. II - Państwo

Każdy prawie naród, czując swoją odrębność od innych narodów, pragnie się oddzielnie od nich zorganizować, czyli założyć własne państwo. Dobrym przykładem są choćby porozbiorowe dzieje narodu polskiego, który, po rozgrabieniu przez sąsiednie mocarstwa przez 123 lata wytężał wszystkie siły, aby państwo to na nowo stworzyć. Dokonał tego po I wojnie światowej, fakt że na krótko. Po 1939r. znowu zostaliśmy rozgrabieni i znowu nasz naród musiał wytężać siły aby odzyskać niepodległość (czego według mojej opinii nadal w pełni nie uzyskaliśmy). Zaraz po I wojnie światowej, podczas zawierania traktatu pokojowego, wysunięto hasło zapewnienia każdemu narodowi prawa stanowienia o sobie. Na mocy tego traktatu powstała Polska, Czechosłowacja ale także państwa które nigdy nie były samodzielne jak Estonia i Łotwa. W nieodległej przeszłości zaś powstały państwa jak Litwa, Ukraina, Białoruś i wiele innych.
Ale istnieją także narody, które nie zdołały zbudować sobie własnego, niezależnego państwa, jak np. Palestyńczycy, którzy dotąd pomimo rozpaczliwych walk nie utworzyli w pełni samodzielnego państwa, nadal są uzależnienie od Izraela pod względem ekonomicznym.
Przy ustalania granic państwa trudno jest dokładnie określić, gdzie kończy się teren, zamieszkiwany przez jeden naród, a zaczyna się teren sąsiedniego narodu. Dlatego też granice państwa narodowego tylko w przybliżeniu obejmują cały naród. Niemożliwym jest naprzykład, aby nasza granica wschodnia ściśle i dokładnie oddzielała wszystkich Ukraińców od wszystkich Polaków. Zawsze pewna ilość Polaków znajduje się w granicach Ukrainy i odwrotnie, państwo polskie obejmuje swoim terytorium pewną liczbę Ukraińców. Trudno sobie wyobrazić państwo, składające się tylko z jednego i tego samego narodu, bez żadnej obcej domieszki. Zawsze obok głównego narodu istnieją w państwie inne narodowości tzw. mniejszości narodowe.
Jeżeli jednak jeden naród zajmuje w państwie miejsce naczelne ze względu na znaczną liczbę i główną rolę, jaką w państwie odgrywa, inne natomiast narodowości mają podrzędne tylko znaczenie, wówczas państwo takie nazywamy państwem narodowym (np. Anglia, Włochy, Niemcy). Gdy zaś w państwie grupuje się kilka a nawet kilkanaście odrębnych narodowości, mniej więcej jednakowo licznych i ważnych dla państwa, państwo takie nosi nazwę państwa narodowościowego (przykładem takiego państwa była Czechosłowacja czy też Jugosławia).
Cóż to jest zatem państwo i jakie są warunki, które składają się na to, aby państwo utworzyć? Aby państwo istniało, muszą istnieć trzy czynniki, które razem wzięte tworzą państwo w całym słowa tego znaczeniu. Tymi trzema czynnikami są:
1. terytorium
2. ludność
3. władza najwyższa
Możemy więc powiedzieć, że państwo jest to trwały związek ludności, osiadłej na pewnej określonej przestrzeni, czyli na terytorium i pozostającej pod władzą najwyższą.
Omówmy więc pokolei każdy z tych czynników, składających się na pojęcie państwa.
- Terytorium -
Ten mniejszy lub większy skrawek ziemi, który państwo zajmuje, zwany terytorium (od łacińskiego słowa "terra" - ziemia), nie jest niczym innym jak właśnie tą "ziemią ojczystą", do której każdy człowiek odczuwa głębokie przywiązanie, a nawet niektórzy, przebywający na emigracji, zapadają na ciężką chorobę zwaną nostalgią.
Terytorium ma dla państwa ogromne znaczenie, jest ono bowiem jednym z głównych źródeł bogactwa narodowego. O tym, czy kraj jest bogaty czy ubogi decyduje w znacznej mierze mniejsza lub większa urodzajność gleby i dostęp do bogactw naturalnych. Dlategoteż wiele wojen, znanych z historii, toczyło się dlatego, że jedno państwo pragnęło zagarnąć częściowo lub w całości terytorium drugiego i zawładnąć znajdującymi się tam bogactwami naturalnymi. (Aktualnie odstąpiono od aneksji zbrojnej terytoriów na rzecz aneksji bogactw naturalnych i przemysłu w drodze wykupu np. stocznie, geotermia).
Pojęcie terytorium państwa jest ważne również dlatego, że w granicach tego terytorium obowiązują prawa danego państwa, które tracą swoją moc na sąsiednich terytoriach. Państwa oddzielają swoje terytoria granicami, których pilnie strzegą. W dzisiejszych czasach w Europie próbuje się stworzyć superpaństwo narodowościowe bez granic. Aktualnie toczy się zakulisowa walka kto będzie w tym superpaństwie narodem większościowym a kto mniejszością narodową. Ale to temat który będzie szerzej omówiony w jednej z kolejnych części "Kursu".
Terytorium państwa może składać się z kilku oddzielnych części np. Rosja i Obwód Kaliningradzki.
Zgodnie z prawem międzynarodowym nawet statki, gdziekolwiek się znajdują, stanowią "pływającą cząstkę" terytorium państwa, do którego należy statek.
-Ludność-
Drugim czynnikiem państwa jest ludność, to znaczy naród (lub kilka narodowości), który to państwo tworzy. Gęstość zaludnienia i charakter ludności, a więc jej układ narodowościowy, jej umiejętność dobrego gospodarowania, jej wyrobienie obywatelskie, mają ogromny wpływ na losy państwa. Od ludności bowiem zależy umiejętne wykorzystywanie bogactw naturalnych kraju, w przy tym w dzisiejszych państwach bierze ona także udział w sprawowaniu władzy państwowej.
-Władza najwyższa-
w ten sposób przeszliśmy do trzeciego czynnika państwa - do władzy. Istnienie władzy wynika z konieczności regulowania życia zbiorowego w państwie, przyczym władza ma możność stosowania przymusu, rozporządzając różnymi środkami, aby poddać swej woli jednostki nieposłuszne.
ABY ISTNIAŁO PAŃSTWO, WŁADZA JEGO MUSI BYĆ NAJWYŻSZA, CZYLI SUWERENNA, to znaczy, że nie może ona podlegać żadnej innej obcej władzy. Jest to bardzo ważny warunek. Dla przykładu weźmy np. PRL czy czasy dzisiejsze gdzie mieliśmy własne terytorium, swoją ludność i swoje władze krajowe, a jednak nie było i nie jest to państwo niepodległe, gdyż władze te nie były od nikogo niezależne, podlegały bowiem władzom ZSRR a teraz UE.
Stąd widzimy jasno, że państwo bez władzy - i to władzy najwyższej, nikomu niepodległej - istnieć nie może. Taką władzę doceniło pokolenie Polaków w czasach II Rzeczpospolitej. Niestety pokolenie po 1989r. pozwoliło sobie narzucić władzę która jest zależna od obcych mocarstw. Tak to już jest, że obce rządy zawsze narzucają ujarzmionemu narodowi swoją politykę, która najczęściej stoi w sprzeczności z narodowymi dążeniami i interestami (np. sprawa stoczni); kultura, media i gospodarka narodu, regulowana przez obce urządzenia gospodarcze i społeczne, nie może się rozwinąć zgodnie z właściwościami danego narodu. Język narodowy niejednokrotnie bywa przez obce władze prześladowany, a wszelkie objawy narodowej odrębności - w bezwzględny nieraz sposób tłumione.
Normalny i prawidłowy rozwój, zmierzający do potęgi zewnętrznego i wewnętrznego dobrobytu, może narodowi zapewnić tylko własne państwo, a więc przedewszytkim własna władza, regulująca życie w państwie według zrozumianych potrzeb społeczeństwa, pozwalająca na swobodny rozwój cech narodowych.
Jaka władza i w jaki sposób państwem rządzi - zależy od ustroju państwa, czyli od formy, jaką przybiera organizacja państwowa. Jak nas uczy historia, formy te w ciągu wieków ulegały wielu zmianom i przekształceniom. Mieliśmy więc państwa despotyczne (starożytny Egipt), republiki (Grecja), feudalne (średniowieczne państwa Europy), absolutne (Prusy za Fryderyka II).
W kolejnej części omówię początki demokracji.
Następna część w ciągu tygodnia.